دیباچه

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین سیما بقیه الله الاعظم «روحی له الفداء» و لعنه الله علی اعدائهم و معاندیهم الی یوم القیامه.

از دیرزمان در میان پژوهشگران، تحقیق دارای موقعیت ویژه و ممتازی بوده است؛ زیرا عنصر تحقیق نه تنها در شکوفائی دانستنی‌ها و شکل‌دهی آن نقش مهمی ایفاء می­کند؛ بلکه در بهره‌گیری از منابع و مصادر، استطاعت و توانائی بالقوّه را فعلیت داده در مقام تنویر اندیشه و فکر از عناصر اصلی محسوب می­شود؛ به همین خاطر اندیشمندان با انس گرفتن به دریای عمیق تحقیق و شنا کردن در آن طراوت و تاز­گی معلومات خود را مصونیت داده و دُرهای ذی قیمتی از لابلای لایه‌های ریخته استخراج می­کنند؛ بنابراین حیات علمی انسان مرهون تهیه زمینه در صندوق و گنجینه دانستنی‌های اوست.

ولکن روشن است تحقیق می­تواند عرصه­های گوناگون و متنوّع داشته باشد که دانش‌پژوه با درایت و تدبیر و تحکیم ذوقیات و شناخت و هدایت و ظرفیت­های خود آن را تعیین کرده و با ابزار لازم و مناسب مهیای غوص در آن می­شود.

یکی از آن عرصه­ها عبارت است از دین، آن هم از زاویه احکام فرعیه که با نگاه به منابع مناسب و معدّ برای آن باید به آن پرداخته شود که پژوهش در این نگاه در فرهنگ اصیل قرآن و در ادبیات دین به تفقّه نامیده شده است؛ لذا لازم است با بهره­گیری از مصادر و چشمه­های زلال و گوارای این عرصه که غبار و ظلمت خطا و اشتباه در او راه ندارد که عبارتند از کتاب خدا و سنت، در حیات و تحکیم آن در نفوس مردم کوشش نمود و به‌ناچار محقق برای نیل به این هدف باید در مقام استفاده از منابع اصیل دین، خصائص آن را بداند، به همین‌خاطر گفته می­شود که در استخراج احکام شریعت از کتاب و سنّت و روایات اهل بیت علیهم السلام بر فقیه و محقق لازم است که دو مقوله را مدّنظر داشته و تأمین کند، مقوله صدور و مقوله دلالت، گرچه مقوله نخست در کتاب به علت قطعی‌الصدور بودن آن مورد احتیاج نیست؛ ولی بالاخره در مجموع باید ملاحظه گردد؛ زیرا ارزش تحقیق در این عرصه ارتباط ناگسستنی با احراز اینکه این گفتار از چشمه عصمت و تراوش کرده دارد، لذا دانشمند دینی باید با حجت و دلیل، صدور را احراز کند و به ناچار در این مرحله ابزار فراوانی مورد نیاز است که در حقیقت مقاله مزبور حاوی تحقیق و بررسی در اطراف یکی از آنهاست که در پاره­ای از موارد می­تواند مورد استفاده قرار گیرد که در لسان محققین به تبدیل سند اشتهار دارد.

            محمدحسن گلی شیردار