طراحی فراگیر نشاندهنده همگرایی در عمل طراحی با تمرکز بر سودمندی است. نظریهپردازان در حرفه طراحی، اذعان کردهاند که سودمندی یک عامل مهم در موفقیت هر طراحی میباشد؛ هم در برنامهریزی شهری و هم در طراحی یک ساختمان یا محصول. در تاریخ طراحی، سودمندی بهندرت در کانون توجه طراحی حرفهای قرار گرفته است؛ حتی در اوایل قرن بیستم زمانی که عبارت «فرم تابع عملکرد است»، مطرح شد، بازهم معماران به فرم توجه بیشتری نشان دادند. بسیاری از معماران این نگرش را پذیرفتند و بیشتر به کلیت توجه نشان میداند تا به فرم؛ درنتیجه ساختمانی که بر این اساس طراحی کردند، برای ساکنان سودمندتر شد.
چه کسانی در این جامعه زندگی نمیکنند؟ افراد بدون مسکن مناسب؛ افراد دارای ناتوانی که در بسیاری از ساختمانها هستند؛ مردم جداشده از جامعه و ساکن در مؤسسات مراقبتی؛ کارگران کارخانه؛ زنان خانهدار طبقه متوسط؛ کودکان؛ پناهندگان و غیره. طراحی حرفهای برای آنها راهحلهایی چون زندگی در پروژههای مسکونی و یا مؤسسات مراقبتی که اغلب سبب خجالت و نشانگر کمبودهایشان میشود را در نظر گرفته است. پسازاین موارد، تمرکز اصلی طراحی بر خشنودی و رضایت مشتریان از رفاه زندگی بوده است. هاروارد روارک را بهعنوان نمونهای از معماری اواخر قرن بیستم، به یادآورید.
قرن جدید، خواستار شروع تفکری متفاوت است. در بیست سال گذشته، شاهد تحول طراحی پایدار یا «سبز»، بازگشت دوباره به ایده آلیستی در اواخر دهه 1۹50و تلاشهای جریانهای مختلف بودهایم. این جنبش، اولین نمونه از طراحی برای همه است؛ زیرا بر حفاظت از جهان طبیعی که همه در آن هستند، تمرکز دارد. باوجود اهمیت حفاظت از محیطزیست، باید بپرسیم که آیا حفاظت از مردم به همان اندازه مهم است؟ اگر حفاظت از مردم تمرکز اصلی طراحی باشد، ما معتقدیم که بهطور طبیعی در طراحی پایدار در نظر گرفته خواهد شد و این اصل برای بقا دارای اهمیت است.
سه گرایش عمده بهعنوان عوامل مؤثر در تغییر فرهنگ طراحی وجود دارد. نخست، تنوع فرهنگ مصرفگرایی در مقیاس جهانی در حال ظهور است و از کشورهایی با درآمد بالا شروع میشود و بهسرعت در نقاط دیگر گسترش مییابد. این فرهنگ باوجود تفاوت فرهنگ فردی، دارای ارزش بیشتری است. افرادی که این فرهنگ را انتخاب میکنند، درواقع خود را نسبت به آن تغییر میدهند؛ بهعبارتدیگر، متحول میشوند. دوم، جمعیت جهان بهسرعت در حال پیر شدن است. در کشورهای درحالتوسعه، جمعیت افراد مسنتر، حتی سریعتر از کشورهای توسعهیافته در حال افزایش است. علاقه به حفظ کیفیت زندگی افراد مسن، در تصمیمات فرهنگی مؤثر است. سوم، نیروهای اقتصادی خواستار استانداردهای بالاتری در جهت سودمندی هستند. پایداری (از بین بردن زبالهها) و اطلاعاتی که عملکرد را بهبود میبخشد، در تصمیمگیری افراد و سازمانها بهمنظور خرید مهمتر است.
مفهوم طراحی فراگیر از طریق جنبش حقوق معلولان و روندی که پیشتر بیان شد، پدید آمده است. تجربه اولیه آن با مفهومی فراتر از ریشههای آن مانند طراحی برای پیری، پایداری اجتماعی و طراحی کاربر محور در ارتباط بود.
در همان زمان، طرفداران طراحی برای بهبود زندگی مردم، معیارهای ارزشمند طراحی فراگیر را به رسمیت شناختند؛ بنابراین در این کتاب سعی شده است تا از عقبماندگی جلوگیری شود و بهجای آن نگاهی روبهجلو دنبال شود. با بررسی طراحی فراگیر میتوان چگونگی جریانی را که به طراحی پایدار منتهی خواهد شد، شناخت. البته تفاوتهایی نیز وجود دارد که بهراحتی میتوان کمیت مزایای طراحی پایدار را تعیین کرد؛ اما هنوز ابزاری برای انجام این کار در طراحی فراگیر وجود ندارد. آثار بیتوجهی به محیطزیست، هرروز در اطراف ما، بهصورت آلودگی بیشتر، کاهش نسل موجودات و کاهش منابع، بهوضوح نمایان است. در حال حاضر، آثار اعمال طراحی فراگیر، بهآسانی قابلدرک نیست. بااینحال، با توجه به طراحی پایدار، زمانی که دیدگاهها تغییر کند و همه بیاموزند که چگونه شواهد را درک کنند، آینده روشنتر خواهد شد.
نوآوری در شیوههای مختلف طراحی رخ میدهد؛ زیرا طراحان با توجه به آنچه در اطراف در جریان است، طراحی میکنند. ممکن است آنها آنچه لازم است را در نظر نگیرند؛ اما بههرحال متأثر از اطرافشان هستند. علاوه بر نوشتن این کتاب، بازدیدها، برنامههای آموزشی و نشستهایی در جهت معرفی ایدههای طراحی فراگیر انجامشده است. همانطور که گفته شد، جهان در حال تغییر است و ما تغییراتی را جهت انطباق با آن انجام میدهیم. این کتاب یک نمایش منسجم و درعینحال باز، از چشمانداز آتی فراهم میکند. یکی از اهداف اصلی ما این است که ابزاری برای تغییر ارائه دهیم. این کتاب در سه بخش اساسی سازمانیافته است. بخش اول، ایجاد پایه و منطق برای الگوی طراحی فراگیر است. این امر شامل مفهوم مانع، کمبودهای طراحی فراگیر، تحول و اعمال طراحی فراگیر است. در ادامه بخش اول با بهرهگیری از جمعیتشناسی، روندی را که به تصویب این مفهوم منجر شد، نشان میدهد. بخش دوم این کتاب، خلاصهای از سه پایگاه دانش را در زمینه اعمال طراحی فراگیر نشان میدهد. این طراحی برای عملکرد انسان، طراحی برای بهداشت و سلامت و طراحی برای مشارکت اجتماعی است. آخرین بخش از کتاب، خلاصهای از شیوههای طراحی فراگیر را در طیف گستردهای از موضوعات، فراهم میکند. این فصلها در اماکن عمومی، مسکن، اصلاحات خانه، طراحی داخلی، طراحی محصول و حملونقل بررسی میشود. از ساختار این کتاب، میتوان در دورههای آموزش طراحی فراگیر استفاده کرد.
بهطور خلاصه، این کتاب راهبردی در جهت توسعه آنچه در حال حاضر ممکن است، میباشد. ما امیدواریم که این کتاب، بهعنوان منبع الهام برای دیگر افراد در دانش و بینش و توسعه جامعه مورد عمل قرار گیرد. بهعنوان خواننده خواهید دید که توسعه این الگوی طراحی، در بسیاری از مسیرهای جدید سبب ایجاد محیطی برای همه خواهد شد. بهویژه امیدواریم که طراحی فراگیر بهعنوان یک الگوی فراگیر، سبب تکامل طراحی برای بهبود کیفیت زندگی هر شهروند در این جهان شود. طراحی فراگیر، راهکارهای طراحی با مزایایی برای همه است.